เลือกไม่ดี..ระวังมีพังผืดหลังดูดไขมัน! เกิดจากอะไรต้องรู้

พังผืดหลังดูดไขมัน คืออะไร?

       พังผืดหลังดูดไขมัน (Lipo Fibrosis) คือ ลักษณะของผิวที่มีการสร้างเส้นใยและเนื้อเยื่อขึ้นมาเพื่อซ่อมแซมผิวบริเวณที่ฉีดขาดออกจากกันหลังผ่าตัดหรือมีบาดแผล ให้สามารถยึดเข้าด้วยกันได้เหมือนเดิม เป็นกระบวนการฟื้นฟูบาดแผลตามธรรมชาติของร่างกาย

       แต่บางครั้ง เส้นใยและเนื้อเยื่อเหล่านั้นอาจถูกสร้างขึ้นมากเกินไป จนทำให้พังผืดหลังดูดไขมันมีความหนาแน่น เหนียว และหนากว่าปกติ จนไปดึงรั้งเนื้อเยื่อโดยรอบ ทำให้ผิวดูแข็ง เหมือนมีก้อนเนื้อ ผิวเป็นหลุมเป็นบ่อเหมือนคลื่น หรือบางเคสรู้สึกเจ็บก็มีค่ะ

“ตัวอย่างเคสหญิงวัย 40 ปีที่มีปัญหาพังผืดหลังดูดไขมัน
และมีสีผิวไม่สม่ำเสมอบริเวณดังกล่าว”

ขอบคุณภาพจาก National Library of Medicine

       จากภาพตัวอย่างเคสด้านบน จะเห็นได้ชัดเลยว่าบริเวณหน้าท้องจะมีผิวที่ยุบลงไป ทำให้ผิวก็ไม่สม่ำเสมอกันเหมือนปกติ และยังมีปัญหาสีผิวไม่เท่ากันด้วย ซึ่งจากรายละเอียดพบว่า คนไข้เคสนี้ได้ทำการดูดไขมันและใช้สาร Triamcinolone เพื่อต้านการอักเสบในปริมาณที่ไม่ถูกต้อง ทำให้เกิดพังผืดเยอะมาก ๆ ค่ะ

สาเหตุของพังผืดหลังดูดไขมัน เกิดจากอะไร?

        เบื้องต้น พังผืดหลังดูดไขมัน เกิดจากกระบวนการสร้างเส้นใยคอลลาเจน (Collagen Cross Linking) มีการผลิตออกมามากเกินไป จนทำให้เนื้่อเยื่อบริเวณที่ได้รับบาดเจ็บมีการยึดเกาะกันดีขึ้น แต่กลับส่งผลให้เนื้อเยื่อมีความเหนียวมากเกินไป กลายเป็นพังผืดที่ยืดหยุ่นได้น้อย

“ตัวอย่างกระบวนการเกิดพังผืดเมื่อร่างกายได้รับบาดเจ็บ”

ขอบคุณภาพจาก Multidisciplinary Digital Publishing Institute

        พังผืดหลังดูดไขมัน เกิดจากปัจจัยหลายกรณีและสามารถเกิดขึ้นได้กับผู้ที่เข้ารับการผ่าตัดทุกคน เนื่องจากมันเป็นกระบวนการทางธรรมชาติ หากโชคดีก็อาจจะมีพังผืดขึ้นน้อย แต่ในรายที่มีพังผืดหลังดูดไขมันเยอะมากถึงขั้นรุนแรง มักจะมีสาเหตุดังต่อไปนี้ค่ะ

• ความไม่เชี่ยวชาญของแพทย์

  แพทย์ที่ทำการดูดไขมันควรจะมีความเชี่ยวชาญในการวิเคราะห์รูปร่าง วิธีการดูดไขมัน และประเมินแนวทางการใช้เครื่องมือที่เหมาะกับผู้เข้ารับบริการนะคะ เพราะปัจจัยเหล่านี้ล้วนเป็นสิ่งที่ส่งผลต่อการเกิดพังผืดหลังดูดไขมันทั้งสิ้น

  หากแพทย์เชี่ยวชาญไม่มากพอ ดูดไขมันในชั้นผิวที่ไม่ถูกต้อง มีความคาดเคลื่อนมาก ใช้เครื่องดูดไขมันไม่คล่อง ตั้งค่าความร้อนสูงเกินไปจนทำให้เนื้อเยื่อเสียหายมากกว่าปกติ ไม่เข้าใจโครงสร้างผิวหนังเป็นอย่างดี หรือหลังทำเย็บปิดแผลสนิท ไม่มีการระบายน้ำเหลืองและเลือดออก ก็จะไปเพิ่มโอกาสการก่อตัวของพังผืดหลังดูดไขมันมากขึ้น

• เครื่องดูดไขมันที่มีความร้อนสูง

  ปัจจุบัน เครื่องดูดไขมันถูกพัฒนาเพื่อใช้สลายไขมันได้ดี แต่ก็จะมีบางชนิดที่อาจไปกระตุ้นการเกิดพังผืดหลังดูดไขมันมากกว่าเครื่องอื่นค่ะ ส่วนใหญ่จะเป็นเครื่องดูดไขมันกลุ่มที่ใช้พลังงานความร้อน ยกตัวอย่างเช่น Vaser, UltraZ หรือ BodyTite

  เครื่องดูดไขมันกลุ่มพลังงานความร้อน มักจะถูกนำมาใช้โดยปรับค่าอุณหภูมิสูงเกินจำเป็น จนทำให้ผิวเบิร์น ผิวเกิดการสะสมความร้อน ดังนั้น AMARA จึงมีการใช้เครื่องดูดไขมันแต่ละพลังงานสลับกัน ไม่ว่าจะเป็นเครื่องพลังงานน้ำหรือพลังงานกล ไม่เน้นใช้เครื่องพลังงานความร้อนเพื่อสลายไขมันเร็ว ๆ เพียงอย่างเดียว เพื่อป้องกันไม่ให้ผิวสะสมความร้อน และปรับค่าพลังงาน ณ อุณหภูมิที่เหมาะสม ลดโอกาสเกิดพังผืดให้น้อยลงค่ะ

• สูบบุหรี่หลังดูดไขมันเป็นประจำ

  ในบุหรี่จะมีสารตัวหนึ่งที่เรียกว่า ‘นิโคติน’ ซึ่งเป็นสารที่มีผลต่อการไหลเวียนของเลือดโดยตรง ทำให้หลอดเลือดเกิดการหดตัว จนสารอาหารและออกซิเจนสำหรับฟื้นฟูผิวถูกลำเลียงไปไม่เพียงพอ คนที่สูบบุหรี่ทั้งก่อนและหลังทำ จึงมีโอกาสเป็นพังผืดหลังดูดไขมันมากกว่าปกติ เพราะแผลเกิดการอักเสบกว่าเดิมและหายช้า

  นอกจากนี้ ยังมีสาเหตุอื่นที่ทำให้เลือดลมติดขัดพอ ๆ กับการสูบบุหรี่ นั่นก็คือโรคประจำตัวค่ะ โดยเฉพาะผู้ที่มีโรคประจำตัวเกี่ยวกับหลอดเลือด ไขมันในเลือด ระบบเลือดไม่ดี ต้องทานยาหรืออาหารเสริมที่รบกวนระบบไหลเวียนเป็นประจำ ก็ทำให้แผลหายช้าจนเป็นพังผืดได้เข่นกัน

• ผิวเกิดการอักเสบมาก

  หากผิวมีการอักเสบมากหลังการดูดไขมัน หรือมีการติดเชื้อเกินขึ้น ก็อาจจะไปกระตุ้นในพังผืดหลังดูดไขมันก่อตัวเยอะกว่าปกติได้เช่นกันค่ะ ซึ่งการอักเสบนี้ก็มักจะมาการดูดไขมันที่รุนแรงมากเกินไป หรือมีการใช้เครื่องมือที่ทำให้ผิวอักเสบหลังทำมากกว่าเครื่องมืออื่น ๆ 

• รับประทานอาหารที่ไม่มีประโยชน์

  เมื่อมีบาดแผลหรือเนื้อเยื่อได้รับความเสียหาย ร่างกายก็ต้องการวิตามินและแร่ธาตุที่เพียงพอต่อการฟื้นฟูเนื้อเยื่อค่ะ หากเราอดอาหาร ทานไม่ครบ 5 หมู่ ขาดวิตามินและแร่ธาตุต่าง ๆ หลังดูดไขมัน ก็มีส่วนให้กระบวนการสมานแผลทำงานได้ช้าลง พังผืดสะสมมากขึ้น

• พันธุกรรมมีแนวโน้มเป็นพังผืดง่าย

  สุขภาพกับพันธุกรรมนั้นสำคัญมาก ๆ ค่ะ หากพันธุกรรมของเรามีผิวที่แข็งแรง สมานแผลด้วยตัวเองเร็วอยู่แล้ว เจ็บนิดหน่อยก็หายเร็ว มีโอกาสเกิดพังผืดน้อยลง แต่กลับกัน ถ้าเรามีพันธุกรรมเป็นคนแผลหายช้า ก็มีแนวโน้มเกิดพังผืดหลังดูดไขมันได้เยอะกว่าคนอื่นค่ะ

• ชุดกระชับหลังดูดไขมันไม่ได้คุณภาพ

  หลายคนมักจะมองข้ามการกระชับสัดส่วนหลังดูดไขมันไปค่ะ เนื่องจากมันมีราคาค่อนข้างสูงเมื่อเทียบกับชุดกระชับสัดส่วนทั่วไป แต่สินค้าจำพวกเสื้อผ้าที่ราคาแพงมักจะมาพร้อมกับคุณภาพที่แตกต่างกัน ชุดกระชับที่ออกแบบมาเพื่อการดูดไขมัน

       โดยปกติแล้ว ชุดกระชับสัดส่วนทั่วไป มักถูกออกแบบมาโดยไม่ได้คำนึงถึงช่องว่างของผิวที่เกิดขึ้นหลังดูดไขมัน ชุดส่วนใหญ่จึงไม่ได้มีคุณภาพมากพอเพื่อการกระชับให้ผิวหนังและชั้นกล้ามเนื้อแนบสนิทกันอย่างทั่วถึง บางแบบมีแรงกดน้อยหรือมากเกินไป บางชุดไม่ได้เก็บตะขอหรือตะเข็บ เลือกเนื้อผ้าธรรมดา จนก่อให้เกิดการระคายเคืองหรือแพ้

       ในขณะที่ชุดกระชับเกรดการแพทย์ (Medical grade) ถูกออกแบบโดยแพทย์ ร่วมกับผู้เชี่ยวชาญด้านสรีระศาสตร์และช่างออกแบบชุดกระชับ จึงจะต้องมีการคำนวณเกี่ยวกับความกระชับของชุด การกระจายแรงกดแบบรอบทิศทาง องค์ประกอบและการวางตำแหน่งตะขอ ตะเข็บ โครง ยางยืด ไปจนถึงป้ายเสื้อให้อยู่ในบริเวณที่ไม่รบกวนผิว นอกจากนี้ยังคำนึงถึงเนื้อผ้าและเส้นใยที่ปลอดภัยที่สุดด้วย

       ชุดกระชับหลังดูดไขมัน AMARA x Anita จึงออกแบบโดยการตัดเย็บตะเข็บด้านนอก และเย็บผ้าสองชั้นบริเวณที่ต้องมีความกระชับสูง มีการเลือกวัสดุแบบ Latex Free เพื่อไม่ให้เกิดโอกาสแพ้ยาง และยังมีฟีเจอร์ในการปรับระดับตะขอ 3 ระดับ เพื่อให้สามารถปรับความแน่นได้ตามระยะเวลาฟื้นตัวของการดูดไขมัน ซึ่งจะค่อย ๆ ยุบบวมไปเรื่อย ๆ โดยที่ผู้ใช้ไม่ต้องซื้อชุดใหม่ตามไซซ์ที่ลดลง

       อย่างไรก็ตาม ก่อนซื้อชุดกระชับกับ AMARA จะต้องมีการวัดสัดส่วนของผู้เข้ารับบริการก่อนเสมอ เพื่อให้แพทย์สามารถคำนวณสัดส่วนและเลือกขนาดชุดกระชับที่เหมาะสมกับเราได้ถูกต้องค่ะ

วิธีแก้ปัญหาพังผืดหลังดูดไขมัน

       แม้ปัญหาพังผืดหลังดูดไขมันจะเกิดขึ้นได้กับทุก ๆ คน แต่ก็ใช่ว่าจะไม่มีทางแก้ค่ะ ปัจจุบันมีวิธีแก้ปัญหาหลากหลายแบบ ซึ่งส่วนใหญ่จะต้องทำโดยผู้เชี่ยวชาญ ดังนี้

• นวดสลายพังผืดด้วยคลื่นวิทยุ

  การนวดสลายพังผืดด้วยเครื่องนวดคลื่นวิทยุ RF (Radiofrequency) จะส่งพลังงานความร้อนเข้าไปใต้ผิว ทำให้พังผืดสลายตัว เนื้อเยื่อที่ยึดเกาะอยู่ลดลงได้ สามารถเห็นผลตั้งแต่ทำครั้งแรก แต่เครื่องบางชนิดอาจจะมีความยุ่งยากในการใช้งาน เช่น ต้องวัดอุณหภูมิผิวแยกอีกทีตลอดการนวด มีคลื่นพลังงานแบบเดียวทำให้กระจายความร้อนยาก ครอบคลุมปัญหาเฉพาะอย่างแผลหลังผ่าตัดไม่ได้ เป็นต้น

       สำหรับเครื่องนวดคลื่นวิทยุของ AMARA จะใช้เครื่อง Venus Legacy ซึ่งเป็นเครื่องนวด RF เทคโนโลยีใหม่ล่าสุด สามารถรักษาระดับอุณหภูมิที่ 40-43 องศาเซลเซียสซึ่งช่วยสลายพังผืดได้โดยไม่ทำให้ผิวไหม้ ระหว่างการทำจะมีหน้าจอเพื่อแสดงระกับอุณหภูมิของผิว ไม่ต้องวุ่นวายกับการวัดแยก สามารถโฟกัสกับการนวดสลายพังผืดได้ดีขึ้น

      นอกจากนี้ หัวนวดของ Venus Legacy ยังมีระบบที่หลากหลาย เช่น Multi-Polar RF ช่วยกระจายความร้อนได้ดี, Vari-Pulse ระบบนวดต่อมน้ำเหลือง ลดเซลลูไลท์และรอยแตกลาย ไปจนถึงหัวนวด PEMF ใช้พลังงานคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า ไม่ก่อให้เกิดความร้อน ช่วยกระตุ้นการฟื้นฟูบาดแผลหลังผ่าตัดโดยเฉพาะ! ปัจจัยนี้ก็สำคัญเช่นกันค่ะ ถ้าหัวนวดที่ใช้ไม่มีคุณภาพ นอกจากจะไม่ช่วยสลายพังผืดแล้ว ยังอาจทำให้ผิวไหม้ได้ด้วย

• นวดเดรนน้ำเหลือง LMD (Lymphatic drainage massage)

  หลังดูดไขมันไปแล้ว ใต้ผิวของเราจะมีเลือดออกและหลงเหลือยาชาอยู่บริเวณที่ได้รับบาดเจ็บเป็นปกติค่ะ ซึ่งถ้าหากเราปล่อยให้มันคั่งอยู่ใต้ผิวนาน ๆ อาจกลายเป็นก้อนน้ำหรือพังผืดหลังดูดไขมันได้ เพราะของเหลวเหล่านี้จะถือเป็นของเสีย ดังนั้น การนวดเดรนน้ำเหลือง LMD จะเข้ามาช่วยให้ระบบน้ำเหลืองกำจัดของเสียนี้ให้ขับออกได้ดีขึ้น

       ทั้งนี้ การกระตุ้นระบบน้ำเหลืองโดยการนวดเดรน จะต้องทำโดยผู้เชี่ยวชาญที่มีใบรับรองเท่านั้นนะคะ เพราะผู้เชี่ยวชาญจะทราบว่าต่อมน้ำเหลืองที่ต้องนวดเดรนอยู่ตรงไหน จึงจะกระตุ้นได้ถูกจุด การนวดเดรนน้ำเหลืองสำคัญมาก ๆ หากไม่นวดออก ร่างกายก็จะยังคงกักของเสียเอาไว้ และยังทำให้ตัวบวมน้ำได้ด้วยค่ะ

• ฉีดสลายพังผืด

  สำหรับคนที่ไม่ต้องการการผ่าตัดและอยากได้ผลลัพธ์ที่ชัดเจน อาจจะต้องใช้การฉีดสลายพังผืดค่ะ โดยตัวยาที่ใช้จะเป็นกลุ่มสเตียรอยด์ ซึ่งได้ผลค่อนข้างเร็วกว่ายากลุ่ม Collagenase (นิยมใช้ในต่างประเทศ แต่ในไทยเป็นยาที่ไม่ผ่าน อย. จึงใช้ไม่ได้ค่ะ)

  การฉีดสเตียรอยด์เป็นการรักษาพังผืดตามมาตรฐานทางการแพทย์ ซึ่งจะต้องมีการควบคุมปริมาณสารโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น เพราะหากฉีดมากเกินไปก็อาจทำให้อาการหนักได้ โดยการรักษาพังผืดหลังดูดไขมันด้วยสเตียรอยด์มักจะเหมาะกับเคสที่ไม่รุนแรง และทำเพียง 1-2 ครั้งเท่านั้น

  การฉีดสลายพังผืดอีกแบบคือการใช้ยาเคมีบำบัดอย่าง Fluorouracil หรือ 5-FU ซึ่งจะช่วยยับยั้งการก่อตัวของพังผืด ไม่ให้เกิดการกระจายไปยังบริเวณอื่น ๆ แต่กรณีนี้มักจะใช้ในผู้ที่มีพังผืดขั้นรุนแรงมาก ๆ เช่น พังผืดในปอด

• ดูดไขมันกำจัดพังผืด

  เป็นการดูดไขมันเพื่อสลายพังผืดที่เกิดขึ้นออก ซึ่งจะนิยมใช้เครื่องมือที่มีคุณสมบัติกำจัดพังผืดโดยเฉพาะ ยกตัวอย่างเช่น เครื่องดูดไขมัน MicroAire PAL ที่ใช้พลังงานกล (การสั่น) ซึ่งเหมาะกับการดูดไขมันเฉพาะจุด ช่วยสลายไขมันบริเวณที่มีพังผืดได้ดี ไม่ทำร้ายเนื้อเยื่อและเส้นประสาทข้างเคียง เหมาะกับเคสดูดไขมันแล้วผิวเป็นคลื่น บุ๋ม พังผืดเยอะ

แนวทางป้องกันการเกิดพังผืดหลังดูดไขมัน

       แม้การเกิดพังผืดหลังดูดไขมันจะมีวิธีแก้ แต่เราควรให้ความสำคัญกับการป้องกันไม่ให้เกิดตั้งแต่แรกเริ่มดีกว่าค่ะ โดยจะมีแนวทางดังนี้

• เลือกแพทย์ที่มีความเชี่ยวชาญในการดูดไขมัน

  อย่างที่อธิบายไปว่า ความเชี่ยวชาญของแพทย์ในด้านต่าง ๆ ตั้งแต่การประเมินการรักษา การวางแผน การใช้งานเครื่องมือ ต่างก็เป็นปัจจัยที่จะช่วยให้เราลดโอกาสการเกิดพังผืดหลังดูดไขมันที่รุนแรงได้ ดังนั้น ก่อนตัดสินใจ ต้องเลือกแพทย์ที่มีความเชี่ยวชาญ และมีประสบการณ์ดูดไขมันมาก่อนด้วยนะคะ

• ดูแลตัวเองหลังดูดไขมันอย่างเคร่งครัด

  หลังดูดไขมันไปแล้ว ร่างกายจะเข้าสู่กระบวนการฟื้นฟูและสมานแผล เราจึงต้องปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัดและสม่ำเสมอ เพราะการดูแลตัวเองหลังดูดไขมันที่ดี จะช่วยป้องกันการเกิดพังผืดได้มาก และยังช่วยให้แผลหายเร็ว พักฟื้นไม่นานด้วยค่ะ

• ใช้ชุดกระชับหลังดูดไขมันคุณภาพดี

  ชุดกระชับหลังดูดไขมันที่คุณภาพดี จะต้องมีความกระชับสูง ทำให้ช่องว่างระหว่างผิวและกล้ามเนื้อแนบสนิทกันได้ดีและเรียบเนียน โดยไม่รบกวนการทำงานของระบบไหลเวียนต่าง ๆ หากเลือกชุดกระชับที่ถูกต้องและได้คุณภาพ ก็จะช่วยป้องกันการเกิดน้ำเหลืองและเลือดคั่งอยู่ใต้ผิวได้ค่ะ

• นวดไล่น้ำเหลืองบ้าง (ทำกับผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น)

  หลังดูดไขมัน ผิวบริเวณนั้น ๆ จะเกิดช่องว่างขึ้น มีการผลิตน้ำเหลืองออกมาเพื่อฟื้นฟูอาการบาดเจ็บ ซึ่งถ้าเราไม่ได้กำจัดออก ก็จะทำให้น้ำเหลืองคั่งอยู่ใต้ผิวจนกระตุ้นการเกิดพังผืดหลังดูดไขมันได้ ดังนั้น เราจึงต้องกระตุ้นระบบไหลเวียนบ่อย ๆ เพื่อให้เลือดไหลเวียนดี และไล่ของเหลวที่คั่งอยู่ออกด้วยค่ะ แต่จะต้องทำกับผู้เชี่ยวชาญและปรึกษาแพทย์ก่อนเท่านั้น เพื่อความปลอดภัย

• ออกกำลังกายหรือขยับตัวเบา ๆ กระตุ้นการไหลเวียน

  บางเคสมักจะอยู่นิ่ง ๆ มากกว่าขยับตัว เพราะรู้สึกเจ็บ ปวด หรือไม่สบายตัวหลังดูดไขมัน หมอต้องบอกว่าเป็นความคิดที่ผิดค่ะ! การที่เราอยู่เฉย ๆ นอนทั้งวันอาจจะทำให้การไหลเวียนไม่ดี แนะนำให้ขยับตัวหรือเดินสักเล็กน้อยระหว่างวัน เพื่อกระตุ้นการไหลเวียน สารอาหารจะได้ถูกลำเลียงไปสมานแผลได้ดีขึ้นนะคะ

• เข้ารับการตรวจเช็คพังผืดหลังดูดไขมันเสมอ

  หากเรามีความกังวลว่าจะเกิดผลข้างเคียงกับผิวหลังดูดไขมัน หมอแนะนำให้เข้าตรวจเช็คสภาพผิวหลังจากทำไปแล้วอย่างสม่ำเสมอนะคะ เพราะพังผืดหลังดูดไขมันสามารถเป็นได้แม้เวลาจะผ่านไปนานหลายเดือน โดยเฉพาะคนที่แผลหายช้า ฟื้นตัวช้า หรือมีโอกาสเป็นพังผืดมากกว่าคนอื่น